Zuurstofplanten vormen de groene motor van je vijver. Ze nemen voedingsstoffen op, produceren zuurstof en helpen algen te onderdrukken. In dit artikel lees je alles over de beste soorten, hoe je ze plant en onderhoudt, én wat je moet vermijden.
Waarom zuurstof planten onmisbaar zijn
Een vijver zonder zuurstofplanten is als een aquarium zonder filter. Deze planten halen voedingsstoffen uit het water die algen nodig hebben om te groeien. Door het voedsel weg te nemen, nemen zuurstofplanten de concurrentie weg voor algen – met helder water als resultaat.
Zelf heb ik dit getest in een vijver vol algen: ik plantte onder andere vederkruid en glanzend fonteinkruid. Sindsdien: geen alg meer gezien.
Hoeveel zuurstofplanten heb je nodig?
Voor een goed biologisch evenwicht is het aan te raden om vier tot vijf bosjes per 1000 liter water te planten. Een bosje is ongeveer de hoeveelheid die tussen duim en wijsvinger past. In een standaard vijvermandje passen meestal 4 à 5 bosjes.
Waar moet je op letten bij het kopen?
Let bij aankoop op:
- Gezonde bladeren zonder bruine of slijmerige plekken
- Geen kroos, slakken of parasieten op of tussen de stengels
- Geen gebruik van loden bandjes (verwijder deze altijd)
Wil je zuurstof planten van een kennis overnemen? Zorg dan dat je geen ongewenste organismen meebrengt.
Zuurstofplanten planten in je vijver
Bij een vijver met folie kun je gebruik maken van vijvermandjes of een rand met substraat. Zorg voor een laag van 10–15 cm vijveraarde of lava, eventueel afgedekt met grind. Plant je direct in een natuurlijke vijverbodem? Dan kun je de bosjes los in de grond zetten of in een mandje plaatsen.
Plantdiepte
De meeste soorten groeien goed op een diepte van 40–60 cm. Op die diepte ontvangen ze voldoende licht en is de temperatuur stabiel.
Onderhoud van zuurstofplanten
Zuurstof planten vragen weinig onderhoud. Verwijder in het voorjaar dode of zwakke planten en deel de gezonde exemplaren. Snoei terug als ze te hard groeien en vul waar nodig bij om het biologisch evenwicht in stand te houden.
Soorten zuurstofplanten voor de vijver
Voor het beste effect combineer je verschillende soorten die elkaar in bloei- en groeiseizoen aanvullen. Hieronder vind je een overzicht met links naar verdiepende artikelen per plant:
- Waterpest (Elodea densa) – snelle groeier, goed voor beginnende vijvers
- Hoornblad (Ceratophyllum demersum) – vrij drijvend, schaduwbestendig
- Fonteinkruid (Potamogeton spp.) – meerdere soorten, seizoenslange werking
- Waterranonkel (Ranunculus aquatilis) – bloeiend en inheems
- Vederkruid (Myriophyllum spp.) – fijne structuur, goede zuurstofleverancier
- Aarvederkruid (Myriophyllum spicatum) – extra sterk tegen algen
- Kikkerbeet (Hydrocharis morsus-ranae) – drijvende plant met schaduwwerking
- Kroosvaren (Azolla filiculoides) – stikstofbindend, snelgroeiend
- Kranswier (Characeae) – algenremmer, wortelt in de bodem
- Sterrenkroos (Callitriche platycarpa) – subtiel, geschikt voor kleine vijvers
- Krabbescheer (Stratiotes aloides) – stekelig blad, drijft in de zomer
- Blaasjeskruid (Utricularia vulgaris) – vleesetende plant, functioneel bij algdruk
- Bronmos (Fontinalis antipyretica) – wintergroen en geschikt voor stromend water
- Watercrassula (Crassula helmsii) – sterke groeier, wel goed beheren
Drijvende zuurstofplanten
Niet alle zuurstof planten hoeven geplant te worden in de bodem of in een mandje. Drijvende soorten leven los in de waterkolom of zweven aan het oppervlak. Ze nemen hun voedingsstoffen direct op uit het omringende water en wortelen niet in de bodem. Dit maakt ze bijzonder geschikt voor vijvers waar de bodem lastig bereikbaar is, of waar je geen substraat wilt gebruiken.
Bekende voorbeelden zijn:
- Hoornblad (Ceratophyllum demersum): drijft volledig onder water, werkt sterk algenremmend en is bestand tegen schaduw.
- Krabbescheer (Stratiotes aloides): komt in de zomer naar het oppervlak en zakt in de winter weer naar de bodem.
- Blaasjeskruid (Utricularia vulgaris): vleesetende drijfplant die plankton en larven vangt met kleine blaasjevormige vallen.
Voordelen van drijvende zuurstofplanten
- Eenvoudig te plaatsen: geen bodem of mandjes nodig
- Flexibel in gebruik: kunnen meebewegen met waterniveau en zonlicht
- Helpen tegen algen: nemen snel voedingsstoffen op
- Soms decoratief: denk aan bloeiende krabbescheer of blaasjeskruid in de zomer
Aandachtspunten
Drijvende planten kunnen zich ook snel verspreiden en het wateroppervlak volledig bedekken. Dit kan zorgen voor te weinig lichtinval voor andere vijverplanten. Houd daarom de groei goed in de gaten en verwijder af en toe een deel als het te veel wordt.
Wil je deze planten toch op een vaste plek houden? Dan kun je ze verzwaren met een kiezel en een biologisch afbreekbaar touwtje of plantenclip. Zo voorkom je dat ze wegdrijven richting de vijverpomp of filtersysteem.
Zuurstofplanten in verschillende seizoenen
Een gezonde vijver heeft het hele jaar door baat bij zuurstofplanten – maar niet elke soort is het hele jaar actief. Door een slimme mix van planten te kiezen die elkaar in bloei- en groeiperiode afwisselen, houd je de zuurstofproductie én waterzuivering optimaal in balans. Hieronder zie je welke planten per seizoen het meest actief zijn.
Voorjaar
In het vroege voorjaar ontwaken planten langzaam uit hun winterrust. Soorten als fonteinkruid, waterranonkel en sterrenkroos zijn dan al vroeg actief. Deze vroege groeiers zijn belangrijk om het ecosysteem snel op gang te helpen, voordat algen de overhand nemen. Waterranonkel bloeit bovendien vroeg in het seizoen met charmante witte bloemetjes en draagt bij aan de biodiversiteit.
Zomer
Zodra de temperatuur stijgt, komen sneller groeiende soorten zoals hoornblad, waterpest en vederkruid tot volle bloei. Deze planten nemen in korte tijd veel voedingsstoffen op uit het water, wat helpt om algen in toom te houden. Vooral waterpest en hoornblad kunnen enorme hoeveelheden nitraat opnemen – ideaal bij warm weer, wanneer algen juist snel groeien. Vederkruid heeft bovendien een fijne, sierlijke structuur die ook als schuilplek dient voor jonge visjes.
Herfst
In de nazomer en vroege herfst is het belangrijk dat er nog voldoende actieve planten zijn om het biologisch evenwicht te bewaren. Aarvederkruid groeit tot laat in het seizoen door en blijft actief zolang het water niet te koud wordt. Bronmos neemt in deze overgangsperiode het stokje over en blijft zuurstof leveren, zelfs bij lagere temperaturen. Dit maakt deze planten belangrijk voor een stabiele overgang naar de winter.
Winter
Ook in de winter is het nuttig om zuurstofplanten in de vijver te hebben – vooral als de vijver niet volledig dichtvriest. Soorten als bronmos, kranswier en watercrassula blijven ook bij lage temperaturen actief, zij het in vertraagde groei. Ze produceren nog steeds zuurstof en helpen om afvalstoffen in het water af te breken. Wintergroene planten zorgen bovendien voor structuur en beschutting in de vijver, ook wanneer andere vegetatie verdwenen is.
Veelgestelde vragen over zuurstofplanten
Wat zijn goede zuurstofplanten voor kleine vijvers?
Lage soorten zoals sterrenkroos, glanswier of bronmos zijn ideaal.
Kun je te veel zuurstofplanten hebben?
Ja, bij overgroei kunnen ze het licht blokkeren. Regelmatig snoeien is belangrijk.
Zijn alle zuurstofplanten winterhard?
Niet allemaal. Bronmos, kranswier en watercrassula zijn voorbeelden die wél actief blijven in de winter.
Hoe snel zie je effect van zuurstofplanten?
Bij goede aanplant (voldoende en juiste soorten) zie je na enkele weken verbetering in waterhelderheid.
Kun je zuurstofplanten combineren met vissen?
Zeker. Kies dan voor soorten die niet te kwetsbaar zijn, zoals aarvederkruid of hoornblad.